Sinds de uitbraak van Covid-19 wordt volop gespeculeerd welke grote veranderingen deze crisis ons gaat brengen. De ene na de andere opiniemaker voorspelt dat nu eindelijk het moment is aangebroken dat… en dan volgt meestal de grote verandering waar de schrijver al jaren voor pleit: een revolutie in het onderwijs, de transitie naar duurzame energie, de lokalisering van voedselketens en het einde van het massatoerisme.
Als deze profeten allemaal gelijk krijgen wordt de crisis een blessing in disguise. Maar gaat er wel echt iets veranderen? Of gaan we straks met z’n allen snel weer terug naar de wereld zoals we die gewend zijn?
Is er iets te zeggen over de kans dat (grote) veranderingen plaatsvinden? Toen ik op zoek ging naar een antwoord op deze vraag kwam ik het werk van David Gleicher tegen. In zijn tijd als consultant bij Arhur D. Little probeerde hij het fenomeen verandering te vangen in een formule, die bekend geworden is als de ‘formula for change’.
Natuurlijk is het onmogelijk om de complexe werkelijkheid in een eenvoudige formule te vatten, maar, in de woorden van statisticus George Box: ‘All models are wrong, but some are useful’. Oftewel: alle modellen doen de werkelijkheid geweld aan. De vraag is: wat kun je ermee?
De eerste observatie van Gleicher is dat verandering (de C van ‘change’) alleen plaatsvindt als de weerstand ertegen (de R van ‘resistance’) overwonnen wordt. Zijn tweede uitgangspunt is dat verandering afhankelijk is van drie factoren: ontevredenheid over de status quo (de D van ‘dissatisfaction’), een visie op hoe het beter kan (de V van ‘vision’) en de mogelijkheid om concrete eerste stappen te zetten in de richting van het alternatief (de F van ‘first steps’). Verandering (de C van ‘Change’) vindt alleen plaats als het product van D, V en F groter is dan de weerstand R.
Je ziet aan deze formule meteen waarom zo’n beweging als Occupy een aantal jaar geleden op niets uitliep: er was weliswaar ontevredenheid, maar er was niet één duidelijke visie van hoe het anders zou moeten, laat staan dat er concrete eerste stappen waren om daar te komen. En de weerstand was natuurlijk enorm. Kansloos dus.
De burgerrechtenbeweging in de VS in de jaren ’60 geeft een voorbeeld van een verandering die wel resultaat heeft geboekt. Een combinatie van grote ontevredenheid, leiders met een aansprekende visie, maar ook heel concrete ‘first steps’ als boycots en sit-ins maakte de beweging erg effectief.
Een nieuwe formule
Gleicher legt met de term ‘ontevredenheid’ de nadruk op een negatieve emotie. Maar vaak gaat die ontevredenheid gepaard met positieve emoties zoals hoop op verbetering. En juist daar ligt de opening naar verandering. Daarom leek het mij beter om de term ’onvervulde behoefte’ te gebruiken.
Van ‘first steps’ heb ik handelingsperspectief gemaakt: de mogelijkheid om iets concreets te doen, een eerste stap te zetten, hoe klein ook, in de richting van het dichterbij brengen van de visie en het vervullen van de behoefte.
Wat ik interessant vindt is dat er vaak een wisselwerking is tussen behoefte, visie en handelingsperspectief. Soms ontstaat een behoefte pas als mensen geconfronteerd worden met een visie, soms begint het bij het handelingsperspectief: mensen worden zich bewust van hun behoeften, raken enthousiast over een visie door iets (nieuws) te doen.
In mijn formule heb ik deze wisselwerking weergegeven als een driehoek waarin Behoefte, Visie en Handelingsperspectief elkaar beïnvloeden. Het product van deze drie factoren is, net als bij Gleicher, de basis van de formule.
Mijn derde aanpassing heeft te maken met het belang van feedback loops. Mijn gedachte is hier dat een verandering vaak pas echt doorzet als de verandering zichzelf versnelt. Een voorbeeld: naarmate er meer zonnepanelen worden verkocht gaat de kostprijs omlaag dankzij schaalvoordelen. Hierdoor worden nog meer zonnepanelen verkocht: een versnellende feedback loop. Naarmate de markt groeit is er ook meer geld voor innovatie waardoor de panelen beter worden en de terugverdientijd omlaag gaat. Ook hier ontstaat een positieve feedback loop.
Ook bij andere veranderingen kom je regelmatig dit soort feedback loops tegen, denk aan het netwerk effect (hoe meer mensen deelnemen in een netwerk, hoe groter de waarde van het netwerk voor elke deelnemer) en het principe van social proof (hoe meer mensen meedoen, hoe kleiner de stap om zelf ook mee te doen). Dergelijke ‘zelfversnellende’ factoren kunnen het verschil maken tussen een doorslaand succes en een ‘revolutie’ die als een nachtkaars uitgaat.
De invloed van feedback loops op de verandering is exponentieel, vandaar dat ik ze als exponent in de formule heb opgenomen. Met de bovenstaande veranderingen ziet mijn nieuwe formule voor verandering er als volgt uit:
Wat minder compact dan bij Gleicher, maar wat mij betreft ook beter bruikbaar voor het type veranderingen waar ik graag over nadenk: de veranderingen die bedrijven en organisaties willen realiseren vanuit hun commerciële en/of maatschappelijke doelen.
Van formule naar workshop
Op dit moment ontwikkel ik een format voor een workshop die draait om de vraag hoe bedrijven en organisaties die door hen gewenste verandering kunnen realiseren. De workshop zoomt in op de factoren van de formule en kijkt aan de hand van een serie trigger questions welke mogelijkheden er zijn om die factoren te beïnvloeden:
- Welke behoeften moeten mensen hebben om de verandering te doen plaatsvinden? Hoe kunnen we die behoeften aanwakkeren?
- Hoe kunnen we zorgen dat onze visie bij het publiek gaat leven? Met welke verhalen maken we hen deelgenoot van die visie?
- Hoe kunnen mensen eenvoudig ‘instappen’? Welke producten en diensten kunnen we hiervoor ontwikkelen om hierbij te helpen?
- Van welke feedback loops kunnen we profiteren? Welke netwerken kunnen we creëren / bij welke haken we aan?
- Welke weerstand gaan we tegenkomen (gevestigde belangen, ingesleten gewoontes, kosten)
Een nuttig instrument denk ik, vooral voor bedrijven en organisaties die invulling willen geven aan hun missie of purpose en die nadenken over de vraag hoe ze hun ‘hogere doel’ dichterbij kunnen brengen. Ik kijk ernaar uit om deze aanpak verder uit te werken aan de hand van concrete cases. Wordt vervolgd!
Bronnen
- Formula for change. (z.d.). In Wikipedia. Geraadpleegd op 10 juni 2020 via https://en.wikipedia.org/wiki/Formula_for_change
- Pritchard, Sue (2019).A formula for change. Geraadpleegd op 11 juni 2020 via https://www.thersa.org/discover/publications-and-articles/rsa-blogs/2019/01/a-formula-for-change